خیزش دوباره گرگ جنگجو؛ چرا پکن رهبر ژاپن را تهدید کرد؟
گیل اقتصاد: نحوه واکنش پکن به اظهارات اخیر نخستوزیر جدید ژاپن به نوعی روی گردانی چین از آنچه «دیپلماسی گرگ جنگجو» خوانده میشود را هم پایان داد، رویکردی تهاجمی در سیاست خارجی که پس از روی کار آمدن شی در سال ۲۰۱۲ شکل گرفت اما در سالهای اخیر تا حد زیادی فروکش کرده بود.
به گزارش گیل اقتصاد، چین، خشمگین از اظهارات نخستوزیر جدید ژاپن، سانائه تاکائیچی، دربارهٔ تایوان، سیلی از توهین و ناسزا به راه انداخته است، از جمله تهدیدی از جانب یک دیپلمات چینی که گفته بود باید «گردن کثیف» نخستوزیر را زد.
پایان ماه عسل کوتاه سانای
به نوشته نیویورک تایمز، این حملات ناگهانی، دورهٔ کوتاه «ماهعسل» میان خانم تاکائیچی، که هنوز یک ماه از حضورش در قدرت نمیگذرد، و چین را پایان داد. ماه گذشته در کرهٔ جنوبی با رهبر ارشد چین، شی جینپینگ، دیدار کرد و دو رهبر بهگرمی با هم دست دادند و لبخند زدند.
این اتفاق همچنین روی گردانی چین از آنچه «دیپلماسی گرگ جنگجو» خوانده میشود را هم پایان داد، رویکردی تهاجمی در سیاست خارجی که پس از روی کار آمدن شی در سال ۲۰۱۲ شکل گرفت اما در سالهای اخیر تا حد زیادی فروکش کرده بود.
روابط چین و ژاپن طی دههها مستعد درگیریهای تند بوده است؛ درگیریهایی که عمدتاً ناشی از حافظهٔ تلخ چین از جنگ جهانی دوم است، زمانی که ارتش ژاپن جنایتهای بسیاری مرتکب شد، از جمله کشتار نانجینگ در سال ۱۹۳۷، جنایاتی که پکن باور دارد توکیو هرگز بهطور کافی بابت آنها عذرخواهی نکرده است.
جدیدترین تنش میان این دو قدرت آسیایی روز جمعه آغاز شد؛ با پاسخ خانم تاکائیچی در پارلمان به پرسشی دربارهٔ «وضعیتهای تهدیدکنندهٔ بقا»، مقولهای که طبق قانون ژاپن، این کشور میتواند اجازهٔ اعزام نیروهای نظامی را صادر کند.
خانم تاکائیچی گفت تلاش چین برای محاصره یا تصرف تایوان، در حدود صد کیلومتری قلمرو ژاپن، را که بر مسیرهای دریایی حیاتی برای بقای اقتصادی ژاپن تسلط دارد میتواند چنین وضعیتی تلقی کرد. چین تایوان را که یک دموکراسی خودگردان است بخشی از قلمرو خود میداند. او در پارلمان گفت: «اگر این تلاش شامل استفاده از ناوهای جنگی و توسل به زور باشد، فکر میکنم از هر زاویهای که نگاه کنید، میتواند تهدیدی وجودی باشد.»
جرمهای بیشمار؛ آن که آتش میافروزد، در آن میسوزد
روز دوشنبه، او موضع خود را کمی تعدیل کرد و گفت این سخنان به معنای تغییر سیاست دولت نیست.
وزارت خارجهٔ چین که راضی نشده بود، خواستار پسگرفتن این اظهارات شد و روز پنجشنبه گلایه کرد که او «همچنان توبه نکرده» است. یک سخنگو به «جرمهای بیشمار» ژاپن در دورهٔ استعمار تایوان در پیش از سال ۱۹۴۵ و همینطور به چیزی اشاره کرد که آن را بهرهگیری مکرر ژاپن از «”بهاصطلاح تهدید بقا” بهعنوان بهانهای برای آغاز تجاوز خارجی خواند.»
هو شیجین، ملیگرای برجستهٔ چینی، خانم تاکائیچی را در شبکههای اجتماعی «جادوگری شرور» خواند که «موفق شده موج تازهای از نفرت متقابل را میان افکار عمومی چین و ژاپن را شعلهور کند.»
رسانهٔ دولتی چین، تلویزیون مرکزی چین، این هفته تفسیری منتشر کرد و هشدار داد آن دسته از رهبران ژاپن که در مسئلهٔ تایوان دخالت کنند «محکومند که گور خود را بکنند.» این تفسیر افزود: «کسانی که آتش میافروزند، خود در آن میسوزند»، و اشارهٔ خانم تاکائیچی به «وضعیتهای تهدیدکنندهٔ بقا» را با تهاجم ژاپن به منچوری در شمال شرق چین در سال ۱۹۳۱ مقایسه کرد.
ابهام راهبردی
گرچه سخنان خانم تاکائیچی تغییری جدی در موضع دیرینهٔ ژاپن در حمایت از تایوان نبود، اما اظهارات اولیهاش با سیاست پیشینِ پرهیز از هرگونه اشارهٔ صریح به تایوان در زمینهٔ «وضعیت تهدیدکنندهٔ بقا» تفاوت داشت. ژاپن، همچون ایالات متحده، متحد نزدیک نظامیاش، پیشتر به سیاست ابهام راهبردی پایبند بود که موضع آن را دربارهٔ هرگونه حملهٔ احتمالی چین به تایوان مبهم نگه میداشت.
حتی شینزو آبه، نخستوزیر سابق ژاپن که آموزگار سیاسی خانم تاکائیچی بود و دیدگاههای تند مشابهی دربارهٔ چین داشت، از توضیح چگونگی واکنش ژاپن به بحران احتمالی در تایوان خودداری میکرد. در سالهای اخیر، رهبران ژاپن تنها یک عبارت مبهم همبستگی را تکرار کردهاند: «بحران تایوان، بحران ژاپن است.»
چین بهطور ویژه نسبت به اظهارات ژاپن دربارهٔ تایوان حساس است. ژاپن بین سالهای ۱۸۹۵ تا ۱۹۴۵ که قدرت استعماری جزیره بود، در آنجا حاکمیت داشت و طبقهای تحصیلکرده برجای گذاشت که اغلب خود را بیشتر نزدیک ژاپن میدانستند تا چین. لی تنهویی، نخستین رئیسجمهور دموکراتیکِ منتخب تایوان، که ژاپنی را روان صحبت میکرد و در دههٔ ۱۹۹۰ گذار جزیره به دموکراسی کامل را رهبری کرد، همواره از سوی پکن بهعنوان «عامل ژاپن» محکوم میشد.
نقابی که برافتاد؛ خیزش دوباره دیپلماسی گرگ جنگجو
ژانـپیر کابستان، دانشمند علوم سیاسی ساکن هنگکنگ و نویسندهٔ کتاب در برابر چین: چشمانداز جنگ و صلح، جنجال این هفتهٔ چین و ژاپن را «بازگشتی روشن به دیپلماسی گرگ جنگجو» توصیف کرد و افزود: آنچه نخستوزیر ژاپن به پارلمان گفت، «حقیقت است: اگر چین به تایوان حمله کند، بیرون ماندن از درگیری برای ژاپن غیرممکن خواهد بود. کافی است به نقشه نگاه کنید.»
در واکنش به اظهارات خانم تاکائیچی، شوئه جیان، سرکنسول چین در اوزاکای ژاپن، در پستی به زبان ژاپنی در شبکهٔ اجتماعی اکس نوشت: «آن سر کثیفی که بیاجازه جلو میدود، باید بیدرنگ از تن جدا شود. آیا برای این آمادهای؟» چهرههای برجستهٔ سیاسی در احزاب حاکم و مخالف ژاپن این را تهدید به قتل تعبیر کردند و خواستار اخراج او شدند.
در واکنش به پیام آقای شوئه، جورج گلس، سفیر آمریکا در توکیو، پیام خودش را منتشر کرد. او نوشت: «نقاب افتاد ــدوباره. وقت آن رسیده پکن مثل همان “همسایهٔ خوب”ی رفتار کند که مدام دربارهاش حرف میزند ــاما هر بار از تبدیل شدن به آن ناکام میماند.» دیپلمات چینی ساکن اوزاکا پست خود را حذف کرد.
خانم تاکائیچی، نخستین نخستوزیر زن ژاپن، همواره مدافع صریح تایوان بوده است. او در اجلاس منطقهای کرهٔ جنوبی با نمایندهای از تایوان دیدار کرد و از سوی مقامهای چینی مورد انتقاد قرار گرفت.
